EGZAMIN Z JĘZYKA POLSKIEGO 2022 – BANK POLONISTYCZNYCH WĄTPLIWOŚCI

Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego w roku 2022 przechodzi do historii, na forach i grupach zrzeszających polonistów nie milkną jednak emocje, jakie wywołały niektóre polecenia zamieszczone w arkuszu. Dopóki komisje nie usiądą do sprawdzania arkuszy, a w lipcu nie pojawią się konkretne zasady oceniania, możemy jedynie gdybać i dyskutować nad poprawnością wykonania niektórych zadań. Wówczas wszystko „wyjdzie w praniu”, może zapaść wiele decyzji dotyczących modyfikacji, dostosowania kryteriów oceny. Nadzieję budzi fakt, że co roku sztandarowym hasłem komisji egzaminacyjnej jest DZIAŁAĆ NA KORZYŚĆ UCZNIA, wszelkie decyzje będą więc podejmowane przede wszystkim z myślą o dziecku.

Wachlarz pytań i nauczycielskich obiekcji, jakie przewijają się w różnych miejscach w sieci, skłoniły mnie do refleksji, że warto zebrać wszystkie zgłaszane wątpliwości w jednym miejscu i spróbować je rozwiać.

KRÓTKI OPIS I SUBIEKTYWNA OCENA ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO

Tegoroczny egzamin ósmoklasisty z języka polskiego został przeprowadzony na podstawie wymagań egzaminacyjnych określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 16 grudnia 2020 r. Arkusz ten zawierał 19 zadań. Za poprawne rozwiązanie wszystkich można było uzyskać maksymalnie 45 punktów.

Arkusz składał się z dwóch części. Pierwsza część zawierała 18 zadań
zorganizowanych wokół dwóch tekstów zamieszczonych w arkuszu: tekstu literackiego (fragmentu Zemsty Aleksandra Fredry) oraz tekstu nieliterackiego (fragmentu artykułu Pochwała przyjaźni, którego autorem jest Andrzej Kojder). W drugiej części arkusza badano umiejętność redagowania określonych form wypowiedzi. Uczeń wybierał jedną z dwóch form
wypowiedzi pisemnej: rozprawkę albo opowiadanie.

Generalnie uważam, że tegoroczny arkusz egzaminacyjny wbrew pozorom był trudny. Wiele zadań, z pozoru krótkich, wymagało podjęcia wielu czynności, a także umiejętności logicznego myślenia i dostrzegania licznych analogii. Tematy wypracowań dawały za to szeroki wachlarz możliwości, umożliwiały odwołanie się do wielu różnorodnych tekstów literackich, dlatego zostały entuzjastycznie przyjęte przez uczniów.

Co wzbudziło największe wątpliwości polonistów?

WĄTPLIWOŚCI WOKÓŁ SAMEGO ARKUSZA I DOSTOSOWANIA WARUNKÓW

Wątpliwość nr 1

Początek arkusza egzaminacyjnego jest właściwie kopią początku zestawu zadań nr 2  do rozdziału „Dramat” z repetytorium Nowej Ery. I co teraz?

Mam wersję z 2018 roku. Oprócz tego, że pojawia się ten sam fragment, nie ma przecież żadnego zadania, które powiela się z poleceniem zawartym w arkuszu (chyba że w nowym wydaniu są inne zadania). Owszem, w obu pytano o podobne treści, ale polecenia były inaczej sformułowane, wymagały podjęcia innych działań.

ŹRÓDŁO: J. Grzechowska, N. Grzybowska, A. Cisowska, Teraz egzamin ósmoklasisty. Repetytorium z języka polskiego dla szkoły podstawowej, Warszawa 2018.

Trzeba też jasno powiedzieć, że fragment dotyczący sporu przy murze to jeden z kluczowych momentów Zemsty, więc trudno się dziwić, że pojawiał się już w wielu różnych publikacjach. W sumie cieszę się, że pojawił się akurat ten, dość oczywisty fragment. Z innym, odwołującym się do mniej istotnych wydarzeń, słabsi uczniowie mogliby mieć jeszcze większe problemy.

Wątpliwość nr 2

Uczeń przystąpił do egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego. Miał wydłużony czas pisania i nie powinien  przenosić odpowiedzi na kartę, przeniósł odpowiedzi samodzielnie, a informacja o dostosowaniu została oznaczona jedynie na pierwszej stronie, a nie na karcie odpowiedzi. Czy taka praca będzie sprawdzona?

Oczywiście, że będzie sprawdzona. Nieprzenoszenie odpowiedzi to przywilej, a nie wymóg, ale uczeń robi to na własną odpowiedzialność. Egzaminator i tak zweryfikuje, czy i jakie dostosowania powinno mieć dziecko. Odnotuje nieprawidłowości w protokole. Odpowiedzialność za ewentualne błędy (jeśli do jakichś doszło) poniesie szkoła.

WĄTPLIWOŚCI WOKÓŁ ZEMSTY

Wątpliwość nr 1

Czy w  zadaniu nr 8 (Spośród lektur obowiązkowych – innych niż Zemsta – wybierz tę, która potwierdza trafność stwierdzenia Zgoda buduje, niezgoda rujnuje) ród Horeszków i ród Sopliców będą traktowani jako bohaterowie?

Tak jak pisałam wcześniej, nie ma jeszcze klucza odpowiedzi, ale jestem niemal pewna, że będzie to prawidłowa odpowiedź (oczywiście jeśli uczeń odpowiednio uzasadnił swój wybór, przywołał sytuację ilustrującą jego argumentację – wówczas Sopliców i Horeszków można potraktować jako bohaterów zbiorowych).

Wątpliwość nr 2

Jakie będą kryteria oceny do zadani nr 7? Jak należało je prawidłowo wykonać?

Tego jeszcze nie wiemy, ale spróbujmy przeanalizować polecenie i wyciągnąć odpowiednie wnioski:

Należało obejrzeć kadry filmowe z ekranizacji Zemsty w reżyserii Andrzeja Wajdy i przeczytać zamieszczone pod nimi fragmenty utworu Aleksandra Fredry, a następnie zastanowić się, która z sytuacji, zaprezentowanych na powyższych kadrach filmowych, jest bardziej komiczna. Trzeba było wybrać jedną sytuację i uzasadnić swoją odpowiedź. W uzasadnieniu uwzględnić dwa z trzech rodzajów komizmu (sytuacyjny, słowny, postaci) obecnych w wybranej przez ucznia sytuacji.

ŹRÓDŁO: Centralna Komisja Egzaminacyjna, fragment zadania nr 7 – arkusz egzaminacyjny z 2022 roku.

https://static2.cke.gov.pl/EGZAMIN_OSMOKLASISTY/2022/Jezyk_polski/OPOP-100-2205.pdf

Czytając komentarze niektórych nauczycieli odniosłam wrażenie, ze nie do końca zrozumieli polecenie. Tu przecież nie trzeba było nazwać rodzaju komizmu w obu kadrach, tylko wybrać jedną scenę i na podstawie elementu graficznego, dołączonego do niego tekstu i znajomości całej lektury uzasadnić, dlaczego ta sytuacja śmieszy. Uczeń nie musiał operować słownictwem: komizm sytuacyjny, słowny, postaci, aby poprawnie wykonać zadanie, aby wykazać, że zna jego rodzaje.

Prawdopodobnie wystarczy, że uczeń, odwołując się do kadru nr 2 napisał, że Cześnik podczas dyktowania treści listu nieświadomie powtarzał swoje ulubione powiedzonko, a Dyndalski zapisywał je za każdym razem i finalnie treść listu zdenerwowała Raptusiewicza. W ten sposób odwołał się do komizmu języka i komizmu sytuacji, nie stosując takiej terminologii. W kadrze nr 1 mógł zauważyć kontrast między powagą płynącą ze słów wypowiadanych przez Papkina (Umrzeć, umrzeć, wielkie Nieba!) a faktem, że przecież nie został w rzeczywistości otruty przez Rejenta. Można było, odwołując się do treści całego utworu, zwrócić uwagę na to, z jakim zaangażowaniem bohater pisze testament, a jaka jest treść dokumentu: np. krewnym przekazuje długi, bo właściwie niczego cennego nie posiada.

Sądzę, że trudność tego zadania wynika z dość skomplikowanego polecenia. Mnie zdziwiło to, jak dużo informacji zostało w nim podanych (każdy kadr został opatrzony komentarzem oraz fragmentem tekstu, wskazane zostały rodzaje komizmu) – odnoszę wrażenie, że to nieco zbiło uczniów z tropu – byli gotowi rozpoznać scenę przedstawioną na ilustracji i nazwać rodzaj komizmu, tymczasem to wszystko właściwie było już podane.

Myślę, że w przypadku tego zadania kryteria oceny będą modyfikowane na bieżąco i dostosowywane tak, aby działały na korzyść uczniów?.

WĄTPLIWOŚCI WOKÓŁ ZAPROSZENIA

Wątpliwość nr 1

Co, jeśli w zaproszeniu uczeń nie podał konkretnego adresu?

Wystarczy ogólna informacja o miejscu, to się zresztą tyczy również innych elementów:

KTO?: samorząd szkolny, Jan Kowalski, dyrektor, uczeń, organizator

KOGO? uczniów, wszystkich chętnych, mieszkańców

GDZIE? w parku, na boisku szkolnym, w szkole

Wystarczy taka ogólna informacja, aby te kryteria zostały zrealizowane.

Wątpliwość nr 2

Uczeń napisał w zaproszeniu datę 32 maja. Jak zostanie to potraktowane na egzaminie?

Jest informacja o tym, kiedy ma miejsce wydarzenie – zostanie uznane. Jeśli miałabym doszukać się uzasadnienia: Nie ma wzmianki o tym, że czas określony w zaproszeniu ma być rzeczywisty, aczkolwiek lepiej uczulać uczniów, żeby nie „śmieszkowali” na egzaminie i skupili się na konkretach, bo takie działania dekoncentrują piszącego, który skupia się na tym, żeby było zabawnie, a nie na tym, czy zrealizował wszystkie kryteria.

WĄTPLIWOŚCI WOKÓŁ WYPRACOWANIA

Wątpliwość nr 1

Czy jeśli wypracowanie egzaminacyjne miało około 180 słów, to czy oceniane są tylko pierwsze trzy kategorie?

Wszystko zależy od tego, co kryje się pod informacją „około 180 słów”. Generalnie ustalenia są takie, że praca powinna mieć minimum 180 słów – wówczas zostanie oceniona we wszystkich kategoriach. Jeśli zaś jest krótsza, to oceniamy tylko 3 pierwsze kryteria: realizację tematu, elementy retoryczne/twórcze, kompetencje literackie kulturowe.

Wątpliwość nr 2

Uczeń napisał opowiadanie o tym, że bohater literacki przeniósł się do naszego świata, a nie odwrotnie. Czy praca zostanie wyzerowana?

Na chwilę obecną odpowiedziałabym w ten sposób: rzeczywiście w poleceniu jest informacja wskazująca na to, aby akcja opowiadania toczyła się w świecie przedstawionym wybranej lektury obowiązkowej. Uczeń w związku z tym nie zrealizował części polecenia, więc straci punkty za pierwsze kryterium, ale praca nie zostanie wyzerowana, jeśli pojawia wątek spotkania z bohaterem literackim i przeżycia przygody, która prowadzi do puenty, że warto było go spotkać. Pozostałe kryteria powinny zatem zostać ocenione normalnie.

Wątpliwość nr 3

Dziecko w rozprawce, jako drugi tekst, odniosło się do Latarnika, argumentując, że Skawiński był samotnym tułaczem, tęskniącym za ojczyzną. Czy to słuszny wybór?

Z przyjacielem łatwiej pokonywać trudności. Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność tego stwierdzenia – tak brzmiał temat rozprawki. W pytaniu jest zbyt mało informacji, aby móc udzielić rzeczowej odpowiedzi.  Trafność podanego przykładu zależy do tego, jakie stanowisko przyjął uczeń i jaki argument potwierdził przykładem Skawińskiego. Załóżmy, że uczeń postawił tezę, że z przyjacielem łatwiej pokonywać trudności – mógł podać przykład Skawińskiego i wyciągnąć wniosek w formie zaprzeczenia – Skawiński potwierdza tezę, bo jest dowodem na to, że bez przyjaciela człowiek czuje się samotny, sam musi zmagać się z przeciwnościami losu, jest mu źle, nie może się odnaleźć w świecie.

Inaczej:

Jeśli uczeń postawi np. tezę, że warto być dobrym człowiekiem, to przecież Widmo Złego Pana z Dziadów też może być doskonałym przykładem, z którego wyciągniemy argument, że jeśli człowiek nie czyni dobra, jest okrutny i egoistyczny, to spotka go kara.

Każdy przykład jest dobry, jeśli został użyty w sposób funkcjonalny, tak, aby wspierać argumentację.

Wątpliwość nr 4

W temacie rozprawki pojawiła się adnotacja: W wypracowaniu odwołaj się do wybranej lektury obowiązkowej oraz innego utworu literackiego. Czy innym tekstem literackim również może być lektura obowiązkowa?

Jak najbardziej. W drugim argumencie uczeń może odwołać się do lektury obowiązkowej, ale nie musi – może zobrazować argument przykładem z tekstu literackiego spoza listy lektur obowiązkowych.

Wątpliwość nr 5

Jeśli uczeń na egzaminie jako przykład przyjaźni podał Winicjusza i Ligię, to ile punktów straci?

A dlaczego ma stracić? Jeśli odpowiednio omówił wątek, który poruszył, to przykład jest odpowiedni. Miłość nie wyklucza przyjaźni.

Wątpliwość nr 6

Uczeń stwierdził, że Skawiński zaprzyjaźnił się z książką. Jak zostanie potraktowana taka odpowiedź?

W poleceniu nie ma wzmianki o tym, że należy się odwoływać jedynie do przyjaźni międzyludzkiej. Mały Książę zaprzyjaźnił się z lisem, a Skawiński z „Panem Tadeuszem”, który pomógł mu przetrwać trudne chwile. Jeśli jest odpowiednie uzasadnienie, to taki przykład jak najbardziej będzie odpowiadał.

Wątpliwość nr  7

Uczeń odwołał się tylko do dwóch argumentów. Co teraz?

I bardzo dobrze – tyle przecież wystarczy, jeśli każdy argument jest zilustrowany odpowiednim przykładem, omówionym w sposób funkcjonalny.

Wątpliwość nr 8

Jeśli uczeń we wstępie nie sformułował tezy, nie uwzględnił zapowiedzi dalszych rozważań, tylko napisał 2 zdania wprowadzenia do tematu, a w rozwinięciu powołał się na dobre przykłady z literatury, ale nie napisał uogólnienia (wniosku o charakterze argumentu), to ile może stracić punktów?

Trudno jest ocenić, nie mając wglądu do napisanej rozprawki. Pewnie utraci punkty w realizacji tematu (brak stanowiska), elementach retorycznych (jak ocenić trafność argumentów, jeśli w pracy nie ma stanowiska), kompozycji (brak spójności).  Wszystko zależy od tego, ile napisał (czy min. 180 słów) i  czy omówił przykłady w sposób funkcjonalny. Być może omówione przykłady wystąpiły w funkcji argumentacyjnej? Tego dowie się już egzaminator sprawdzający tę konkretną pracę.

Wątpliwość nr 9

W opowiadaniu uczeń zapisał bohatera „Małego Księcia” – lisa – dużą literą. Czy zapis będzie traktowany jako błąd ortograficzny?

Uznajemy, że w kwestii zapisu takich bohaterów jak LIS I RÓŻA („Mały Książę”) czy SOWA I KRUK (Dziady cz. II) albo KOGUT I LIS („Artysta”) zarówno zapis małą, jak i dużą literą jest właściwy, o ile uczeń jest konsekwentny. Jeśli decyduje się na dużą literę, to za każdym razem w ten sposób zapisuje bohatera. Niekonsekwentny zapis jest traktowany jako błąd ortograficzny.

Wątpliwość nr 10

Ile punktów przypuszczalnie straci uczennica, która w dobrze napisanej rozprawce nie zamieściła zakończenia z powodu braku czasu?

Wszystko zależy od tego, co zdążyła napisać. Jeśli jest stanowisko, minimum dwa argumenty zilustrowane rozwiniętymi, funkcjonalnymi przykładami i brakuje jedynie podsumowania, to może utracić pojedyncze punkty (na pewno w kompozycji). Jeśli zaś brakuje innych ważnych elementów, utraci również w innych kryteriach – trudno ocenić bez możliwości wglądu do pracy.

Wątpliwość nr 11

Jeśli uczeń pomylił miejsce akcji – zamiast Aspinwall (Latarnik) pojawia się zupełnie inna nazwa, to jest to błąd rzeczowy? Jak będzie oceniony? Czy opowiadanie zostanie wyzerowane?

Za jeden błąd rzeczowy nikt jeszcze pracy nie wyzerował. Jeśli opowiadanie spełnia kryteria zawarte w poleceniu – jest spotkanie z bohaterem literackim, przygoda i puenta, że warto było przenieść się do świata przedstawionego-wówczas praca nie może i nie powinna zostać wyzerowana. Uczeń utraci punkt w kryterium KOMPETENCJE LITERACKIE I KULTUROWE.

Wątpliwość nr 12

Jeśli uczeń podał w rozprawce tylko jeden argument, to praca zostanie wyzerowana?

Nie będzie wyzerowana, o ile to, co napisał, jest na temat i o ile odwołał się do lektury obowiązkowej. Ważne jest też, czy zrealizował minimum 180 słów i czy pismo jest czytelne. Jeśli powyższe warunki będą spełnione, praca zostanie oceniona, z tym że oczywiście uczeń utraci punkty w niektórych kryteriach.

♥  ♥  ♥

Oczywiście to są odpowiedzi udzielone na podstawie subiektywnych odczuć, pewnego rodzaju intuicji. Wszystko zweryfikuje początek czerwca, kiedy przystąpimy do sprawdzania prac. Dlatego na koniec delikatna sugestia – NIE DAJMY SIĘ ZWARIOWAĆ. Teraz już nic nam nie da nakręcanie i siebie, i dzieci. Nie ma sensu zamartwiać się czymś, na co nie mamy już realnego wpływu. Czekajmy spokojnie i wierzmy w to, że wszystko będzie dobrze 🙂 Tego życzę i Państwa, i swoim uczniom.

About the author

Monika.Iwanowska

View all posts

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *