W zeszłym roku, gdy starałam się przybliżyć uczniom zarys fabuły „Pana Tadeusza”, jeden z uczniów wysunął wniosek, że byłaby z tego niezła telenowela brazylijska. W głębi duszy modliłam się o to, żeby tekst nie pojawił się na egzaminie ósmoklasisty, bo podświadomie wiedziałam, że trzy tygodnie, które poświęciliśmy na omówienie epopei to zdecydowanie za mało i przynajmniej 50% uczniów nie do końca zrozumiało wymowę utworu. Nie chciałam drugi raz przeżywać takiego stresu, dlatego w tym roku zadbałam o to, żeby żaden z moich uczniów nie był zaskoczony. Włożyłam w to mnóstwo pracy, na omówienie poświęciliśmy też bardzo dużo czasu, ale się opłacało. Poniżej przedstawiam kilka patentów, które ułatwiły nam pracę. Jeśli ktoś liczy na efekt WOW, to niestety się rozczaruje. Nie robiliśmy show, bo nie chodziło mi o to, by lekcje były efektowne, postawiłam na efektywność, aby przemycić jak najwięcej treści.
WSPÓLNE CZYTANIE TO ROZWIĄZANIE
Zdaję sobie sprawę z tego, że jest to temat budzący wiele kontrowersji. Ja również miałam wiele wątpliwości, jednak bardzo szybko zrozumiałam, że to był dobry wybór. Czytaliśmy wszędzie, gdzie się dało.
Wiem, że większość moich uczniów nie zrozumiałaby treści, gdyby czytali utwór samodzielnie (Czy wyobrażacie sobie sytuację, że jedna z moich uczennic była przekonana, że bernardyn,o którym mowa już w pierwszej księdze, to pies?! To tylko utwierdziło mnie w przekonaniu, że wspólna lektura to strzał w dziesiątkę).
Najpierw zamierzałam rozbić czytanie na działania trwające ponad miesiąc, bałam się jednak, że czytanie w tak dużym odstępie czasu zatrze fabułę w pamięci uczniów. Ostatecznie więc udało nam się przebrnąć przez treść w półtora tygodnia. Z taką wypracowaną bazą mogłam już teraz płynąć….
PIERWSZE KOTY ZA PŁOTY – samodzielna praca uczniów
A. IKONY
Na początek każdy uczeń otrzymał zestaw ikon. Należało wkleić je do zeszytu i ułożyć zdania wyjaśniające związek każdej z nich z treścią lektury.
Źródło ikon: thenounproject.com
B. PREZENTACJE
Następnie zadaniem uczniów było stworzenie krótkiej notatki na temat jednego, wylosowanego wcześniej bohatera. Potem zebraliśmy wszystkie prace i stworzyliśmy jedną prezentację.
NA CO ZWRACALIŚMY UWAGĘ PODCZAS OMAWIANIA:
I. GENEZA UTWORU
-pojęcie Wielkiej Emigracji i omówienie losów Adama Mickiewicza
-przeczytanie i omówienie Epilogu – odszukanie fragmentów mówiących o tym gdzie powstał utwór, jakie nastroje panowały wśród Polaków na emigracji, przyczyn powstania utworu.
II. INWOKACJA – ze zwróceniem uwagi na odwołanie do obrazów Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Matki Boskiej Ostrobramskiej i redagowaniem notatki, w której odpowiadamy na pytania:
- Wyjaśnij pojęcie „inwokacja”
- Kim może być osoba mówiąca? Co o niej wiesz?
- Kim jest pierwszy adresat, do czego zostaje porównany? Jaka jest funkcja tego porównania?
- Kim jest drugi adresat? O co prosi adresata osoba mówiąca?
- Opisz w kilku zdaniach ojczyznę we wspomnieniach osoby mówiącej.
III. ANALIZA ŚWIATA PRZEDSTAWIONEGO
-analiza karty tytułowej – odczytanie informacji o czasie i miejscu wydarzeń
-bohaterowie:
Najpierw rozpoznawaliśmy bohaterów na podstawie cytatów:
Następnie skupiliśmy się na omówieniu koligacji rodzinnych poprzez tworzenie omówień na temat wylosowanych bohaterów, np.
Ewa Horeszkówna – córka….., ukochana…., żona…..
Zosia Horeszkówna – corka…., wnuczka…, narzeczona…., podopieczna…..
Tadeusz Soplica – syn….., narzeczony…., kochanek…., podopieczny…..
W ramach podsumowania tego etapu można też stworzyć schemat z najważniejszymi bohaterami:
Można też poprosić uczniów o wykonanie notatki w zeszycie – wielu moich uczniów wybrało taką wersję:
Ważne na tym etapie jest też omówienie nazw dawnych urzędów szlacheckich.
IV. PERYPETIE MIŁOSNE TADEUSZA
A. analiza zdarzeń tworzących wątek miłosnych perypetii Tadeusza – układanie pasków z wydarzeniami w odpowiedniej kolejności
B. redagowanie kartki z dziennika Tadeusza na temat wybranego zdarzenia:
- pierwsze spotkanie z Zosią
- pierwsza uczta i poznanie Telimeny (pomyłka Tadeusza)
- uświadomienie sobie pomyłki – uczta po polowaniu
- rozmowa z Sędzią i kłótnia z Telimeną
C. rozmowa na temat oblicza miłości w „Panu Tadeuszu” -miłość Tadeusza do Zosi, fascynacja Telimeną, nieszczęśliwa miłość Jacka i Ewy
V. HISTORIA ZAMKU HORESZKÓW
A. omówienie postaci Gerwazego
B. dzieje zamku – historia opowiedziana przez Klucznika
C. konfrontacja historii Gerwazego z wersją Jacka Soplicy (pojęcie MANIPULACJI – dlaczego Gerwazy przemilcza pewne fakty, kłamie – co jest jego intencją?)
D. omówienie przyczyn i przebiegu zajazdu w Soplicowie
VI. HISTORIA JACKA SOPLICY
Wróciliśmy do naszych kart pracy:
Aby jednak dokładnie przeanalizować wydarzenia opowiedziane w księdze X oraz zrozumieć motywy postępowania bohatera, uczniowie uzupełniali treść wywiadu z księdzem Robakiem:
W tym miejscu można też wprowadzić przemówienie jako formę wypowiedzi o charakterze argumentacyjnym i pobawić się z uczniami w sąd nad Jackiem Soplicą – czy uznać go za winnego, czy nie? Uczniowie mogą redagować przemówienia z punktu widzenia Gerwazego, obrońcy, oskarżyciela, a także samego Jacka Soplicy, jako mowę obronną.
Na koniec należy też podjąć temat rehabilitacji Jacka Soplicy, którą ogłasza Podkomorzy w Księdze XI. Uczniowie mogą zredagować notatkę prasową z tego wydarzenia.
Na tym etapie jesteśmy. W ramach podsumowania wprowadziłam również lekcję utrwalającą użytkowe formy wypowiedzi. Uczniowie redagowali:
ZAPROSZENIE
W imieniu Sędziego Soplicy napisz zaproszenie na ucztę, która odbędzie się w zamku Horeszków. Wskaż konkretnego adresata zaproszenia. Zachęć do uczestnictwa w uroczystości, podając 2 argumenty.
OGŁOSZENIE
Zredaguj ogłoszenie na stronę internetową Twojej szkoły, w którym zachęcisz koleżanki i kolegów do obejrzenia wystawy „W Soplicowie”, przygotowanej przez uczniów klasy ósmej. Użyj dwóch argumentów zachęcających do przybycia.
DEDYKACJĘ
Napisz dedykację, jaką mogłaby umieścić Telimena w tomiku poezji podarowanym Tadeuszowi Soplicy. Nawiąż do relacji między bohaterami.
PODZIĘKOWANIE
W imieniu Hrabiego napisz podziękowanie dla księdza Robaka za uratowanie życia (przypomnij sobie sytuacje, w których Robak ocalił Hrabiego).
ŻYCZENIA
W imieniu Sędziego Soplicy napisz życzenia dla Zosi i Tadeusza z okazji ich zaręczyn.
VII. W SOPLICOWIE – centrum polszczyzny
A. omówienie wyglądu dworku
B. analiza stroju szlacheckiego
C. tradycje i obyczaje
-mowa Sędziego o grzeczności
-rozrywki dawnej szlachty
-staropolskie menu
W zeszłym roku stworzyłam tabelę, na podstawie której pracowaliśmy na lekcji. W tym roku z niej nie korzystałam, ale może komuś się przyda:
VIII. NIEZWYKŁE OPISY – KRAJOBRAZY SŁOWEM MALOWANE
Na ten etap przeznaczyliśmy dwie lekcje – na pierwszej przypomnieliśmy i utrwaliliśmy wszystkie środki stylistyczne. Korzystaliśmy ze stworzonej przeze mnie prezentacji oraz kart pracy:
Więcej na ten temat tu:
SŁOWA TO NIE WSZYSTKO ! WIZUALIZACJA – SPOSÓB NA ZROZUMIENIE ŚRODKÓW STYLISTYCZNYCH
Następnie wyszukiwaliśmy środki poetyckie w poszczególnych fragmentach (np. koncert wieczorny), określając ich funkcje.
IX. KONCERT JANKIELA – HISTORIA NA KARTACH EPOPEI
X. „PAN TADEUSZ” – EPOPEJA NARODOWA
Polecam również testy, które wykorzystałam do pracy z dziećmi. Oczywiście nie opublikuję ich, ponieważ naruszyłabym prawa autorskie, chcę jednak zwrócić Waszą uwagę na 3, które pomogły nam w pracy:
Do omówienia środków stylistycznych wykorzystaliśmy fragment arkusza egzaminacyjnego opracowanego wg Nowej Ery:
Przy obyczajach warto wspomnieć o arkuszu umieszczonym w Repetytorium Nowej Ery (test oparty jest o mowę Sędziego o grzeczności):
I podsumowanie z wyd. Operon:
I to tyle 😉
Kolejne inspirujące propozycje. Dziękuję. Korzystam z Pani notatek graficznych na portalu Nowej Ery. Czy notki z „Pana Tadeusza” gdzieś udostępnione? Pozdrawiam. Emila
Będą na portalu Nowej Ery dosłownie na dniach 🙂
A jaka jest odpowiedź do tego
Dzień dobry,
czekam z niecierpliwością na notatki graficzne do „Pana Tadeusza”, czy można je gdzieś znaleźć? Na stronie Nowej Ery jeszcze nie ma…
Pozdrawiam serdecznie
Jestem ogromnie wdzięczna za Pani pomysły. Stanęłam przed tym samym dylematem. Jak to zrobić, aby uczniowie nie znienawidzili epopei, ale też ją zrozumieli. Jak wykorzystać ją do powtórki przed egzaminem i to jeszcze w trakcie nauczania zdalnego. Moja klasa lubi pracować w grupie i uwielbia notatki graficzne. Niestety nie mam talentu plastycznego i najlepiej wychodzą mi patyczaki. Dziękuję bardzo i pozdrawiam.
Dzień dobry,
jestem uczennicą i pani mi bardzo pomogła, tylko czy będą tu dostępne jakieś notatki o Panu Tadeuszu jeszcze, bo w tym roku czeka mnie egzamin :))
Miłego dnia