Jak ugryźć Wańkowicza… Mój plan na „Ziele na kraterze”

Pamiętam, jak dokładnie rok temu ten utwór spędzał mi sen z powiek.  Na samą myśl, że będę musiała przebrnąć przez niego z moimi „ósmakami”, czułam niechęć. Odkładałam to zadanie „na potem” tak długo, jak tylko mogłam. Kompletnie nie wiedziałam, jak ugryźć Wańkowicza. Pytań było wiele:

Pytanie numer 1:

W podstawie programowej wyraźnie zaznaczono, że uczniowie powinni znać fragment utworu, w związku z czym zastanawiałam się, w jaki sposób będzie wyglądała ewentualna weryfikacja znajomości tego tekstu na egzaminie? Jak sprawdzić, czy uczeń zna treść, skoro każdy może się oprzeć na innym fragmencie? Co będzie wymagane od ucznia?

Pytanie numer 2:

Jak omówić z dzieciakami utwór bez znajomości kontekstu? Przecież na podstawie fragmentu nie jesteśmy w stanie ze zrozumieniem dla ucznia określić problematyki „Ziela…”.

I w końcu pytanie numer 3:

Jak przebrnąć przez tekst zamieszczony w podręczniku, z którego korzystaliśmy? Odnosiłam wrażenie, że wybór zamieszczonego tam fragmentu był dziełem przypadku. Oczywiście podjęliśmy próbę, ale to były dwie stracone lekcje.

Jako że nie należę do osób, które łatwo dają za wygraną, przystąpiłam do ataku.

Co zrobiłam?

Zaczęłam od… udania się do biblioteki. Uświadomiłam sobie, że nie mogę omawiać z dziećmi tekstu, którego treści sama nie znam. I to była najlepsza decyzja, jaką podjęłam, ponieważ znając kontekst całego utworu mogłam zaplanować  kolejne kroki.

KROK 1. –  PLANOWANIE

Na kartce papieru spisałam zagadnienia, które będę chciała poruszyć z dziećmi na lekcji. Moja lista wyglądała mniej więcej tak:

– biografia autora ze zwróceniem szczególnej uwagi na informacje o rodzinie bohatera

– świat przedstawiony – czas, miejsce akcji, bohaterowie, ogólnie o fabule

– „Domeczek Wańkowiczów”, czyli o relacjach w rodzinie Kinga

– kontekst historyczny – II wojna światowa i jej wpływ na losy bohaterów (z uwzględnieniem powstania warszawskiego i roli starszej córki – Krystyny)

– język utworu i jego funkcja

– interpretacja tytułu utworu

– „Ziele na kraterze” jako przykład literatury faktu

KROK 2. – POSZUKIWANIE

Przejrzałam „Ziele…” jeszcze raz  i zaznaczyłam fragmenty warte uwagi.  Przeanalizowałam też  scenariusze oferowane przez inne wydawnictwa (polecam scenariusz opracowane przez WSiP, na bazie którego przygotowałam lekcję nr 3) oraz artykuły publikowane w czasopismach. Przemyślałam, posklejałam, zmodyfikowałam i tak powstała moja wersja – cykl lekcji, które realizuję w klasie ósmej.

KROK 3. – DZIAŁANIE

Na omówienie lektury przeznaczam 3 lekcje.

LEKCJA 1.

Temat: Pisarz i jego dzieło. Melchior Wańkowicz „Ziele na kraterze”.

Wcześniej poleciłam uczniom odszukanie w dostępnych źródłach informacji na temat życia i twórczości Melchiora Wańkowicza. Prosiłam też o uwzględnienie wiadomości dotyczących rodziny autora – żony i dwóch córek. Uczniowie przyszli na zajęcia z zebranymi materiałami. Pierwszą część lekcji poświęciliśmy na wymianę informacji. W ramach podsumowania zapoznaliśmy się też z infografiką zamieszczoną w podręczniku (Nowa Era).

Następnie bardzo ogólnie opowiedziałam o utworze „Ziele na kraterze” – kiedy powstał, o czym opowiada itp. Rozdałam uczniom swoje materiały – m. in. artykuł opublikowany w czasopiśmie „VICTOR Gimnazjalista” . Uczniowie mieli zapoznać się z nimi i jak najwięcej dowiedzieć się o utworze. W międzyczasie uzupełniali opracowaną przeze mnie kartę pracy:

W ten sposób przełamaliśmy pierwsze lody.

LEKCJA 2.

Temat: W „Domeczku” Wańkowiczów.

Oczywiście zaczynam od wyjaśnienia – dom Wańkowiczów, zbudowany na Żoliborzu, nazywany był pieszczotliwie przez członków rodziny „Domeczkiem”. Było to miejsce dorastania córek Wańkowiczów, świadek ich dziecięcych zabaw, miejsce przyjęć i potańcówek, wreszcie – rodzinny azyl.

Do tej lekcji wybrałam fragmenty obrazujące atmosferę panującą w domu bohaterów. Znalazłam bardzo dobry fragment zamieszczony w podręczniku Słowa na czasie (kl. 3 gimnazjum). Dobrałam kilka innych fragmentów i rozpoczęliśmy pracę.

Zwróciliśmy uwagę na kreacje bohaterów w analizowanych fragmentach, określając przymiotnikami poszczególnych członków rodziny (jacy są: King- Zofia – Krysia – Marta, jakie mają usposobienie, charakter), na różnice w metodach wychowawczych stosowanych przez ojca i matkę oraz  na wartości cenione przez rodzinę. Na koniec wysunęliśmy wnioski – jaki obraz domu wyłania się z poznanych fragmentów? Jaką rodzinę tworzyli państwo Wańkowicz i ich dzieci?

Pytałam też o żartobliwy język utworu –szukaliśmy odpowiednich fragmentów i zastanawialiśmy, w jakim celu został zastosowany.

Poprosiłam też uczniów o wnioski na temat tego, kto jest narratorem utworu i z kim możemy go utożsamić. Na koniec omówiliśmy cechy powieści biograficznej i na podstawie zdobytej wiedzy uczniowie udowadniali, ze „Ziele na kraterze” posiada jej cechy (wróciliśmy do pierwszej karty pracy).

Podczas drugiej lekcji z pomocą  przyszła druga karta pracy:

Zadanie domowe dla chętnych:

W dostępnych źródłach odszukać informacje na temat aktywnego udziału Krystyny Wańkowicz w powstaniu warszawskim oraz okoliczności jej śmierci.

LEKCJA 3.

Temat: II wojna światowa i jej wpływ na losy rodziny Wańkowiczów.

O II wojnie światowej uczniowie klasy ósmej wiedzą niewiele na początku września, w związku z czym zaczęłam  od krótkiego wykładu. Omówiłam też w bardzo dużym skrócie losy Wańkowiczów po wybuchu wojny, zwracając uwagę na to, że rodzina została rozdzielona. Powiedziałam też uczniom, że podczas wojny „Domeczek” został zniszczony w wyniku bombardowania.

Następnie skupiliśmy się na postaci Krystyny Wańkowicz.

Chętni uczniowie odczytują treść zadania domowego, wypowiadając się na temat życia i okoliczności śmierci starszej córki Wańkowicza.

Potem przeczytaliśmy kilka fragmentów utworu: głównie relację łączniczki Zofii, relację łączniczki Leny (tak jak Krystyna były sanitariuszkami w batalionie Parasol i świadkami śmierci Krystyny) a także wzruszający list ojca  do zmarłej Krysiuni.

Analizując treść listu, zwróciliśmy też  uwagę na uroczystość, w której zupełnie przypadkiem bierze udział Zofia Wańkowicz – apel poległych. Pojawia się tam fragment związany z utworem „Pałacyk Michla” – hymn batalionu „Parasol”):

A kiedy Mama, wychodząc z tłumem, pytała o dalszą strofę „Pałacyku

Michla”, maleńki chłopczyk w mundurku harcerskim, prowadzony przez ojca za rękę, zapytał z nie ukrywanym oburzeniem:

— Jak to? Pani nie wie?

I odśpiewał piosenkę, z którą zginęłaś. („Ziele na kraterze”)

 Odtworzyliśmy ten utwór na lekcji.

(źródło: https://www.youtube.com/)

Na koniec spróbowaliśmy zinterpretować tytuł. Jeszcze raz przywołaliśmy ostatni akapit listu:

Wiesz, Krysiu — znowu zapuka do rodziny prawdziwe własne życie, Tili oczekuje lada chwila porodu. Jeśli będzie córka, to będzie się nazywała Anna-Krystyna. Anna — Twój pseudonim w powstaniu. (… )Chcę, Krysiu, żebyś w jej duszy żyła nie tylko jako spadek nad siły, ale i jako dzień powszedni, uśmiech niefrasobliwy, nawyk swojski. Więc napiszę dla tej Anny-Krystyny książkę o Tobie i o Domeczku, w którym rosłaś — jakbym w dłonie wziął ciepły kłębuszek życia i niósł między szare mury drapaczy w ten doskonale zorganizowany straszny świat. Żyjesz, Krysiuniu. Żyjesz i żyć będziesz. („Ziele na kraterze”)

W interpretacji pomogła też informacja na temat tytułów rozdziałów zamieszczonych w utworze (m. in. KIEŁKOWANIE, ROZROST, WYKORZENIANIE itp.)

I trzecia karta pracy się przydała:

I tak dobrnęliśmy do końca. Chyba się udało, bo kartkówki wypadły nie najgorzej. Odetchnęłam z ulgą.

PS Jeśli dysponujecie czasem, można omówić jeszcze list Marty wysłany do rodziców, w którym informuje o narodzinach córeczki: Anny Krystyny. Wspaniała puenta do zagadnienia związanego z interpretacją tytułu.

Karty do pobrania:

Dokument 2_2-skonwertowany

Dokument 2_3-skonwertowany

Dokument 2_4-skonwertowany

About the author

Monika.Iwanowska

View all posts

7 komentarzy

Skomentuj MGM Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *